Kedilerde FIP hastalığı, Covid-19 pandemisi dolayısıyla koronavirüs gerçeğiyle tanışan kediseverlerde büyük bir endişe yarattı. Oysa veteriner hekimler, 1963 yılından bu yana FIP hastalığını biliyor ve kedilerle birlikte hastalıkla mücadele ediyordu.
Pandemi döneminde yayılan bilgi kirliliği, FIP hastalığına dair kafa karışıklarını da beraberinde getirdi diyebiliriz. Peki, kedilerde FIP hastalığı nedir, belirtileri nelerdir, nasıl teşhis ve tedavi edilir? FIP hastalığı ile koronavirüsün ilişkisi nedir? FIP hastalığı kedilerden insanlara bulaşır mı? Detaylı rehber içeriğimiz ile tüm bu soruların cevaplarını vermeye çalışacağız.
(Bu içeriğimizde detaylı bilgiler yer almaktadır.Dolayısıyla içindekiler bölümünü kullanarak istediğiniz başlığa hızlıca ulaşabilirsiniz.)
Feline infectious peritonitis (FIP) hastalığı; kedilerde bağışıklık sisteminin zayıflayarak, karın zarında yangı (enflamasyon) ve sıvı birikimi oluşmasına sebep olan viral bir hastalıktır. Feline infectious peritonitis, aslında kedi koronavirüsünün (FCoV) mutasyon geçirmiş haline denmektedir. Mutasyon sonucu oluşan feline infectious peritonitis virüsü, FIP hastalığına sebep olur.
Yangı (enflamasyon); mikroplara karşı koymak amacıyla vücudun herhangi bir noktasına fazla miktarda kan hücumuyla birlikte orada şişkinlik, kırmızılık, ısı ve ağrı ile beliren irin toplaması (iltihap) oluşması anlamına gelir.
Koronavirüs ve FIP Hastalığı İlişkisi Nedir?
Koronavirüsün pek çok farklı türü bulunmaktadır. Birçok koronavirüs tipi, kedileri enfekte edebilir; ancak bu enfeksiyonlar sonucunda her zaman önemli bir hastalık oluşmaz. Hatta kedi koronavirüsü (FCoV), herhangi bir hastalığa sebep olmadan kedilerin bağırsaklarındaki varlığını uzun süre devam ettirebilir.
Her spesifik koronavirüs türünde, virüsün bağışıklık sistemi ile nasıl bir etkileşime girdiği değişmektedir. Bu bağlamda FIP hastalığının ortaya çıkmasına sebep olan da -diğer tiplerden farklı olarak- bağışık sistemi ile virüs arasındaki etkileşimdir. Kedilerde FIP hastalığının ortaya çıkabilmesi için koronavirüsün (FCoV), vücutta semptom oluşturabilecek çoğunluğa ulaşması ve mutasyon geçirmesi gerekir. Bu da FIP’in oluşması için bağışıklık sistemini zayıflatabilecek durumların meydana gelmesi anlamına gelir. Örneğin stres gibi bağışıklığı baskılayan durumlar, kedilerde FIP hastalığını tetikleyebilir.
Bağışıklık sistemi zayıfladıkça koronavirüsün çoğalabileceği ortam şartları oluşur ve semptomlar görülmeye başlar. Kedi koronavirüsü (FCoV); bazı kedilerde sadece hafif bir bağırsak yangısı olarak kendini gösterirken, bazılarından son derece riskli durumlar doğurabilir.
Öte yandan kedilerde FIP hastalığı, koronavirüs kökenli olsa da kedi koronavirüsü (FCoV) ile insanlarda COVID-19 hastalığına neden olan koronavirüs (SARS-CoV-2) birbirinden tamamen farklıdır. Kedi koronavirüsü, insanlara bulaşmaz.
Kedilerde FIP Hastalığı Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Kedilerde FIP hastalığı nedir, koronavirüs ile nasıl bir ilişkisi vardır açıkladıktan sonra, önemli birkaç noktayı daha sıralayalım:
- FIP hastalığı -çoğunlukla- ishal dışında belirgin sorunlara neden olmaz; ancak kedilerde yaygın bir hastalıktır.
- FIP hastalığı hem sokak kedilerinde hem de evcil kedilerde görülebilir. Özellikle sokak kedilerinde ve barınaklardaki kedilerde görülme oranı %90 civarındadır.
- FIP hastalığı, yaygın olarak 2 yaşından küçük yavru kedilerde ve 5-13 yaş arasındaki yetişkin kedilerde önemli sağlık sorunlarına neden olabilir. 14 yaş üzeri kedilerde ise hastalık daha ciddi seyreder. Bu durum, bağışıklık sisteminin gücüyle alakalıdır.
- FIP hastalığı ile kedi ırkları arasında güçlü bir ilişki kurulamasa da bağışıklık sistemi güçlü ırklarda daha az görüldüğü bilinmektedir.
- Kedilerde FIP hastalığı, bazı durumlarda ölümcül sonuçlar doğurabilen tehlikeli bir hastalıktır. Bu nedenle de hastalığın teşhisi ve tedavisi konusunda dikkatli ve doğru adımlar atılmalıdır. FIP hastalığının belirtileri öğrenilmeli, kedinin durumu dikkatlice gözlemlenmeli ve vakit kaybetmeden tedavi süreci başlatılmalıdır.
Kedilerde FIP hastalığı, 2 farklı tipte karşımıza çıkar:
- Kuru FIP hastalığı (non efuziv)
- Islak FIP hastalığı (efuziv)
Islak FIP, kuru FIP’e göre daha sık rastlanan ve ölüm tehlikesi daha yüksek bir hastalıktır.
Islak FIP Hastalığı Nedir?
Kedilerde ıslak FIP hastalığı, karın veya göğüs boşluğunda (ya da her ikisinde birden) sıvı birikmesi sonucunda ortaya çıkar. Kedinin kan damarlarında meydana gelen hasar/ deformasyon ile tetiklenir. Karın boşluğunda biriken sıvı, karın bölgesinde şişlik ve gerginlik olarak kendini gösterirken; göğüs boşluğunda biriken sıvı ise akciğerlere baskı yaptığı için kedinin nefes almasını zorlaştırarak kendini gösterir. Kedinin yaşamsal dokularındaki sıvı birikimi, diğer iç organlarda da baskı yaratır.
Kuru FIP Hastalığı Nedir?
Kedilerde kuru FIP hastalığı,iç organlarda nodüler büyümeler sonucunda ortaya çıkar. Kuru FIP, ıslak FIP’e göre daha zor gözlemlenir ve hastalığın ilerleme hızı da daha yavaştır. Bu nedenlerle teşhisi daha zordur.
Vakaların büyük bir çoğunluğu ıslak FIP hastalığı olarak karşımıza çıkmaktadır ancak her iki tip zamanla birbirlerine dönüşebilir. Kedilerde FIP hastalığının belirtileri nelerdir başlığında her iki tip için de hangi belirtileri takip edebileceğinizi detaylandıracağız.
FIP Hastalığı Kedilere Nasıl Bulaşır?
FIP hastalığı, kedilerden kedilere temas yoluyla bulaşmaktadır. Bazı kediler semptom göstermese bile taşıyıcı olabilmektedir. Bu nedenle birden fazla kedinin bulunduğu ortamlarda hijyen gözetilmeli ve aşı takvimini aksatmamaya özen gösterilmelidir. FIP hastalığı, kedilerden insanlara bulaşmaz.
Temas yoluyla bulaşma, kedilerin direkt teması ya da hasta/taşıyıcı kedinin eşyalarıyla temas durumlarında gerçekleşir. Koronavirüs, sindirim ya da solunum yoluyla bulaştığı için ortak mama, su kabı, kum ve tuvalet kullanımına dikkat edilmelidir. Kedilerde FIP hastalığının yayılması -çoğunlukla- dışkı ya da salya bağlantılıdır.
Kedilerde Bağışıklık Sistemini Zayıflatan Durumlar Nelerdir?
Kedinin bağışıklık sisteminin baskılanması ya da zayıflaması gibi durumlarda FIP hastalığının gelişme ihtimali daha yüksektir.
Kedilerde bağışıklık sistemini zayıflatan durumlar:
- Stres
- Ev içi değişiklikleri
- Başka bir eve taşınma
- Eve yeni bir hayvanın gelmesi
- Eve kedinin tanımadığı bir insanın gelmesi / yerleşmesi
- Evde bulunan herhangi bir nesne (robot süpürgenin gibi)
- Kediyi sokağa çıkarmamak
- Aşı takvimi aksatıldığında gelişebilecek diğer hastalıkların etkileri
- Herhangi bir tedavi ya da operasyon sonrası kedi koronavirüsünün mutasyona uğraması
- İlaç kullanımı (kortizon içerikli vs.)
Kedileri, FIP hastalığından koruma yollarının başında kedilerde FIP hastalığının belirtileri hakkında bilgi sahibi olmak, hastalığın nasıl bulaştığını bilmek, kedideki değişimlere karşı kayıtsız olmamak ve dikkatli gözlemlemek gelmektedir.
Kedilerde FIP Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Kedilerde FIP hastalığı belirtileri, her kedide aynı değildir. Bazı kedilerde burun akıntısı, gözlerde sulanma ve hapşırma; bazılarında ise kusma ya da ishal gibi semptomlar görülebilir. Bu tür semptomlar görülmesi, durumun her zaman FIP hastalığına dönüşeceği anlamına da gelmemektedir. Belirtiler kendiliğinden bile geçebilir.
Araştırmalara göre kedi koronavirüsün FIP hastalığına dönüşme oranı %2 ile 10 arasındadır. Bu, koronavirüs bulaşan kedilerin sadece küçük bir kısmında FIP hastalığı geliştiğini göstermektedir. Virüs bulaştıktan ve kedilerde FIP hastalığı belirtileri oluşmaya başladıktan sonra, hastalık hemen gelişmeyebilir. Hatta bazı durumlarda hastalık kendini, yıllar sonra gösterir.
Sindirim, boşaltım ve solunum organları üzerinde olumsuz etki gösteren FIP hastalığı belirtileri, alt tiplerine göre de değişmektedir. Öncelikle yaygın ve ilk etapta her iki tipte de ortak olarak gözlemlenen FIP hastalığı belirtileri nelerdir sorusuna cevap verelim.
Hastalığın Başlarında Yaygın Olarak Görülen FIP Hastalığı Belirtileri:
- İştahsızlık
- Kilo kaybı (Sırt bölgesinde zayıflama ancak karın bölgesinde şişme şeklinde olabilir.)
- Tekrarlayan yüksek ateş (antibiyotiğe direnç gösteren)
- Depresyon
- Yorgunluk, halsizlik, durgunluk
- Sürekli uyku hali
- Gelişme geriliği
Yukarıdaki FIP hastalığı belirtilerinden birkaçını birlikte gözlemlediğinizde veteriner hekime başvurmalısınız.
Islak FIP Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Kedilerde yaygın FIP hastalığı belirtilerine ek olarak;
- Soluk alıp vermede zorluk ve hırıltılı nefes (Göğüs boşluğunda sıvı birikmesine bağlı olarak)
- Karın bölgesinde şişme/genişleme (Karın boşluğunda sıvı birikmesine bağlı olarak)
- İshal
- Kabızlık ya da kanlı dışkı (Akciğer bölgesindeki iltihaplanma ile gelişir.)
- Sarılık
- Görme kaybı
Kuru FIP Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Kedilerde yaygın FIP hastalığı belirtilerine ek olarak;
- Aşırı su ihtiyacı ve idrar artışı
- Kusma
- Tüy renginde ve yapısında bozulma
- Burun renginde açılma
- Gözlerde hasar oluşumu, görme bozukluğu, göz bebeklerinde titreme, gözde renk değişimi
- Yürümede zorluk, dengesiz yürüyüş ya da ayağa hiç kalkamama
- Geçici felç
- Davranış değişiklikleri (mutsuzluk, memnuniyetsizlik gibi)
- Ani nöbetler
- Kafa sallama
- Dönme
- Sarılık
Kedilerde kuru FIP hastalığı belirtileri arasında göz problemleri, görme bozukluklar ve sinirsel belirtiler en çok dikkat edilmesi gereken belirtilerdir. Kuru FIP hastalığı, iltihaplı lezyonlara neden olabileceği için karaciğer, böbrekler, akciğerler, beyin ve cilt üzerinde yoğun etki gösterir.
Kedilerde FIP Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Kedilerde FIP hastalığı teşhisi, sadece otopsi ile kesin olarak yapılabilir. Uygulanan test ve yöntemler, kedinin FIP hastalığı şüphelisi olup olmadığı sonucunu verebilir. Tüm bu taramalar sonucunda kedi, koronavirüs taşıyor ve FIP hastalığı belirtileri gösteriyor olsa bile kesin tanı koyulamaz.
FIP hastalığı belirtileri, pek çok farklı rahatsızlıkta da gözlemlenebilecek belirtiler olduğu için teşhis süreci çok dikkatli bir şekilde yürütülmelidir. Tek bir kan testi, kedilerde FIP hastalığı teşhisi konusunda yardımcı olmamaktadır. Bu nedenle pek çok test yapılarak sonuçların güvenilirliği pekiştirilir.
Kedilerde FIP hastalığı teşhis sürecinde incelenen başlıklar:
- Kedinin öyküsünün çıkarılması (Kedinin yaşı, nasıl bir ortamda yaşadığı (çok kedili ortam gibi), temas halinde olduğu başka kedilerde de ortak semptomlar olup olmadığı gibi bilgiler incelenir.)
- Detaylı kan taraması (Koronavirüs ile ilgili moleküllerin varlığı incelenir. Kedi koronavirüsünün varlığı tespit edilse bile, bu durum her zaman FIP hastalığının geliştiğini kanıtlamaz.)
- Kandaki protein değeri (Yüksek düzeyde protein konsantrasyonlarının varlığı incelenir.)
- Beyaz kan hücresi sayımı (Beyaz kan hücrelerinin olması gerekenden çok az ya da çok fazla sayıda olup olmadığına bakılır. Immünoperoksidaz testi ile ölçülür.)
- Tam kan sayımı (Hematokrit de denir. Kırmızı kan hücrelerinin oluşturduğu hacmin, toplam kan hacmine oranı incelenir.)
- Gözlerde veya diş etlerinde sararma olup olmadığı
- Sıvı örneği alma (Karın ya da göğüs boşluğunda sıvı birikmesi belirtileri varsa sıvı örneği alarak sıvının protein oranına bakılır. Protein oranı yüksekse FIP olasılığı artar. Ancak sıvı birikmesi her zaman FIP’e işaret etmez.)
- Röntgen veya ultrason çekilmesi (Sıvı birikmesinin bölgesi araştırılır.)
- RT-PRC testi yapılması (Dışkı ve ağız içi mukozasına bakılır.)
Kedinin ölmesi durumunda, temas halinde olduğu diğer kedi ya da kedilerin risk altında olup olmadığını anlamak için otopsi yapılabilir.
FIP Hastalığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Kedilerde FIP hastalığı tedavisi, maalesef, etkisi kanıtlanmış kesin bir tedavi şablonu üzerinden ilerlememektedir. FIP hastalığı tedavisi, destekleyici bakım merkezli ilerlemekte ve kedinin yaşam kalitesini artırmayı hedeflemektedir. Yaşam kalitesini artırmak için tedavi kapsamında çeşitli ilaç ve takviyeler kullanılabilir.
Kedilerde FIP hastalığı tedavi yöntemleri:
- Karın ya da göğüs boşluğunda biriken sıvının drenajı
- Kan transfüzyonu
- Bağışıklık sistemini güçlendirecek ilaç takviyeleri
- Vitamin kürleri
- C vitamin desteği
- İnterferonlar
- Antiviral ilaçlar
- Anti-inflamatuar ilaçlar
- Antibiyotik ilaçlar
- GS441524 İlaç Tedavisi – (Detaylı Bilgi Al)
Kedilerde FIP hastalığı tedavisinde antiviral ilaçlar da kullanılmaktadır. Ancak bu ilaçların etkinliği kesin olarak kanıtlanmamış olmakla birlikte, uzun dönem etkileri hakkında da yeterince araştırma bulunmamaktadır.
FIP hastalığı tedavi sürecinde kedinin, bağışıklığını güçlendirecek bir beslenme planına bağlı kalınmalıdır. FIP tedavisinde dengeli, destekleyici beslenmek ve sıvı alımı son derece önemlidir. Kedilerde FIP hastalığı, henüz etkili bir tedavi olmadığı için kediseverleri tedirgin etse de umutsuz olmamak gerekir. Çünkü erken tanı sayesinde hastalığın semptomlarıyla başa çıkmak mümkündür.
Kedilerde FIP Hastalığı Nasıl Önlenir?
Kedilerde FIP hastalığını önlemenin ilk adımı, FIP hastalığının belirtileri hakkında bilgi sahibi olmak ve kediyi dikkatli bir şekilde gözlemlemektir.
İkinci olarak da kediye hijyenik bir ortam sağlamak gerekir. Kedilerde FIP hastalığını önlemek için kedinin bakımı ve temizliği ile birlikte kediye ait eşyaların temizliği düzenli aralıklarla yapılmalıdır. Ayrıca tuvalet ve mama/su kaplarının ayrı tutulmalıdır.
Kedinin sokakla kurduğu ilişki kontrollü bir şekilde sağlanmalıdır. Temiz olmayan yerlerde dolaşması, temiz olmayan nesnelerle ilişki kurması (sokaktaki su ya da mama kabı gibi), başka bir kedi ile ortak kum kullanımı gibi hastalık bulaşmasına ortam hazırlayacak durumlar önlenmelidir.
Kedinin yaşadığı diğer hastalıklarda tedavi süreci aksatılmamalı, hastalık riskini düşürmek için aşı takvimine uyulmalı, düzenli veteriner kontrolüne götürülmeli, kedi için aşırı stres yaratabilecek olaylar tetiklenmemelidir.
Kedilerde FIP hastalığı hakkında sorularınızı yorum olarak yazabilirsiniz.